Tedlîs ve Tağrîr
Tedlîs ve Tağrîr
Tedlîs ve Tağrîr; daha ziyâde alış-verişlerde
malın kusurunu müşteriden gizleme mânâsında kullanılırlar. Hud'anın bir türüdür.
Tedlîs, daha ziyâde fiil ve gizleme yoluyla meydana gelen hileler; tağrîr ise,
sözlü hileleri ifâde etmek için kullanılmıştır.
Tedlîs kelimesi Kur'ân-ı Kerim'de geçmez. Tağrîr
kelimesi Kur'ân-ı Kerim'de 27 yerde geçer. Türkçe'ye biraz anlam daralması ve
kayması ile kibirlenmek, kibirle aldanmak anlamında kullanılan gurur, gururlanma
(tağrîr) kelimesi bâzı âyetlerde şu şekilde kullanılır: "Münâfıklar ve
kalplerinde hastalık bulunanlar âmüslümanları dinleri aldattı (ğarra)'
diyorlardı." (8/Enfâl, 49). "Bu, Allah'ın âyetlerini alaya almanızdan ve
dünya hayatının sizi aldatmış olmasından dolayıdır." (45/Câsiye, 35).
"Dinlerini oyun ve eğlenceye alanları, dünya hayatının aldattığı kimseleri
bırak." (6/En'âm, 70). "Ey insan! Kerim olan Rabbine karşı seni aldatan
nedir?" (82/İnfitâr, 6). "Kâfirlerin memlekette gezip dolaşması seni
aldatmasın." (40/Mü'min, 4)
Tağrîr, bir İslâm hukuk terimi olarak, akit
yapılırken taraflardan birinin söz veya davranışıyla diğer tarafı kasten
aldatmasını ifâde eder. Bir mala veya hakka piyasa değerinin çok üstünde veya
çok altında fiyat verilmesi durumunda; bu netice, karşı tarafın söz ve davranışı
sebebiyle aldanma (tağrîr) yüzünden meydana gelmişse, akdin feshine
gidilebileceği İslâm hukukçularınca kabul edilmektedir. Böylece bir akitte
ivazlar arasında aşırı dengesizlik bulunması halinde gabn-ı fâhiş sebebiyle akit
fâsid olur ve ilgili tarafça feshedilebilir.
Tağrîr, fiyatta veya vasıfta olabilir. Sözlü
veya fiilî olarak meydana gelmiş bulunabilir. Piyasayı bilmeyen alıcının fiyat
konusunda yalan beyan ile aldatılması; malın vasfı veya kalitesi husûsunda
(meselâ satıma konu olan hayvanın yaşı yanlış bildirilerek) yanıltılmış olması
gibi durumlar sözkonusu olabilir. Bu gibi durumlarda akdin fâsid (bozuk ve
sakat) olduğunda ve aldatılan tarafın da hıyâru'l-gabn ve tağrîr hakkı
bulunduğundan söz edilir. Yanıltılan tarafa fesih hakkı tanınır. Aldatma ve
yalan ile elde edilen kazanç haramdır. Bunun kullanılması ve tüketilmesi vebali
çok ağır işlerdendir. Kul hakkına ilişkin olduğundan mutlaka telâfî ve tazmin
edilmesi gerekir ve helâlleşilmesi lâzımdır. Rasûlullah (s.a.s.) "Bizi
aldatan bizden değildir" (Müslim, İman 164) buyurmuştur. Akitlere yalan,
hile ve desîse karıştırılmasını yasaklayan birçok hadis vardır.
Günümüzde reklâm yoluyla geniş kitleler
etkilenmekte ve kötüye kullanıldığı zaman bunun zararlı sonuçları çok daha
yaygın olabilmektedir. Tağrîr vakası, böylece ikili borç ilişkilerini aşarak
sosyal boyut kazanmaktadır. Bu yüzden günümüzde tağrîrin, özellikle bu çapta
ortaya çıkışına fırsat vermemek güncel bir ihtiyaç halinde hissedilmektedir. (7)
MEKR-TUZAK
- MEKR/TUZAK..
- Mekr; Anlam ve Mâhiyeti
- Mekrin Çeşitleri
- Mekrin Allah'a Nisbet Edilmesi
- Mekrin Genelde Kötülükte Kullanılması
- İleri Gelenler, Genelde Ehl-i Mekrdir/Sûikastçıdır
- Ahlâksız Suçlular Niçin İnsanlara Hîle Yaparlar?.
- Tabiatı İtibarıyla Kötü Mekrin (Sûikastın) Çeşitleri
- Tuzağa Düşürülene Nisbetle Kötü Mekr (Sûikast) Birincisi, Allah'ın Elçileri ve Onların Tâbîlerine Sûikast
- İkincisi Zayıflara Yönelik Planlanan Tuzak
- Kötü Mekr (Sûikast) Planlayanların Cezâlandırılması
- Kötü Mekr (Sûikast) Ancak Sahibine Dolanır
- Mekr/Tuzak Planlamanın Dünya ve Âhiretteki Cezâsı
- Mekr/Tuzak Planlayanların Ummadıkları Yerden Cezâlandırılmaları
- Ehl-i Mekrin Hallerinin Ortaya Çıkması
- Allah'ın Mekri Çabuktur
- Bütün Mekrler Allah'ındır
- Azgın Topluluktan Başkası Allah'ın Mekrinden Emîn Olmaz
- Mekr/Tuzak ve Planlayanlar Hakkındaki Sünnetullah'tan Anlamamız Gereken Şey
- Müslüman Cemaatin Dikkat Etmesi Gereken Şey
- Kur'ân-ı Kerim'de Mekr Kavramı
- Mekr Kavramına Benzeyen Diğer Kelimeler Hile, Hud'a, Keyd, Mihâl, Tedlîs, Tağrîr, Ğaşş, Hılâbe. Hile.
- Hîle-i Şer'iyye mi, Hile-i Şerriyye mi?.
- Hilekâr, Hilekârlık.
- Hud'a.
- Keyd.
- Mihâl
- Tedlîs ve Tağrîr
- Ğaşş.
- Hılâbe.
- Mekr'in Allah'a Nisbet Edildiği Halde Mü'mine Nisbet Edilmemesi
- Mü'minler Niye Mekr Edemezler?.
- Tefsirlerden İktibaslar
- Mekr Kavramıyla İlgili Âyet-i Kerimeler
- Konuyla İlgili Geniş Bilgi Alınabilecek Kaynaklar