Hayır

Hayır; Anlam ve Mâhiyeti

Türkçe'de "hayır" ve "şer"
olarak kullandığımız kelimelerin Arapça asılları "hayr" (noktalı hı ile) ve
"şerr"dir. "Hayr" taşıdığı özellik dolayısıyla istenilen, arzu edilen, değerli,
dünya ve âhirette faydalı, yarayışlı olan her şeydir. Hayr, ister bir davranış,
ister bir ibâdet, ister mal, yani dünyalık yönünden olsun; dünya ve âhirete ait
meselelerde faydalı olan, arzu edilen şeyleri ifade eder. Hayır; istenilen, kötü
karşılanmayan, kendisine rağbet edilen bir değerdir. "Hayr"ın karşıtı "şerr"dir.
Hayr, iyi ve faydalı, rağbet edilen tercihleri ifade ettiği için; ibâdet, iyilik
etmek, Allah yolunda harcamak, faydalı mal, kişiye sevap veya şeref kazandıran
şeyler hakkında da kullanılmaktadır.
Aynı kökten gelen ‘hayrât',
beğenilen özellikler, davranışlar, sevap amacıyla yapılan iyilikler ve sadaka-i
câriye (devam eden sadaka) olan şeyler demektir. Yine aynı kökten gelen
‘ihtiyar', seçmek, dilemek, irâdesini kullanmak; ‘muhtar', özgür iradeyle
seçilen, beğenilen şey; ‘istihâre', hayırlı bir işi dilemek; ‘hıyare (çoğulu
ahyâr)', hayırlı kimseler, seçilmişler demektir.
Kur'an'ın geniş kapsamlı
kavramlarından biri, hayır kelimesidir. Bu kelimenin hem dünya işlerini, hem de
âhiretle ilgili değerleri anlatan birkaç boyutu bulunmaktadır. Hayır ve onun
karşıtı olan şer meselesi İslâm tarihinde üzerinde çokça tartışılan konulardan
biridir. İslâm ıstılahında "ma'rûf", her türlü hayrı; "münker" de her türlü
şerri ifade eder.