Birr

Birr (İyilik)

‘Birr'in aslı ‘berr' dir. ‘Berr',
sözlükte kıta, denizin karşıtı olarak kara demektir.

Buradan harketle ‘birr', hayır
işinde genişlik anlamında kullanılmaktadır. Geniş anlamıyla ‘birr', her türlü
hayır ve iyilik işinde genişlik, ihsan, itaat, doğruluk, bol bol iyilik
demektir. ‘Birr', her türlü iyiliği, ihsanı ve hayırlı işleri kapsar.
Allah (cc) el-Berr'dir. O,
kullarına merhametli olduğu için, onların hakkında kolaylık diler, zorluk
dilemez. Onların günahlarına (eğer tevbe etmezlerse) bir karşılık verir. Buna
karşın onların iyiliklerine, hayırlı amellerine kat kat karşılık verir. "Hiç
şüphesiz, biz bundan önce O'na dua (kulluk) ederdik. Gerçekten O, iyiliği ve
ihsanı bol, rahmeti bol (el-Berr) olandır." (52/Tûr, 28)
‘Birr', bol bol iyilik etmek,
hayır işlerinde geniş olmak anlamına geldiği gibi, aynı zamanda fâil (özne)
ismidir ve iyilikte bulunan demektir. Mü'minler, çok iyilikte bulunarak, takvada
çok geniş olarak ‘birr'in bizzat kendisi haline gelirler. Tıpkı sâlih amel
işleyerek imanıyla özdeşleşen müslümana ‘iman' denilmesi gibi. Iyilik ve takvada
ileri geçen bol bol ihsanda dulunan, akrabalarına ve diğer insanlara bol bol
iyilik eden, iyi davranan kimseler artık ‘birr'in bizzat kendisi olurlar. Böyle
kimselere Kur'an ‘ebrâr' demektedir.
Kur'an ‘birr'i şöyle tanıtıyor:
"Yüzlerinizi doğudan ve batıdan yana çevırmeniz ‘birr/iyilik' değildir. Ama
birr, Allah'a, Âhiret Gününe, meleklere, Kitaba ve peygamberlere iman eden; mala
olan sevgisine rağmen, malı yakınlarına, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışa,
isteyip dilenene ve kölelere harcayan; namaz kılan, zekât veren; söz
verdiklerinde (ahidleştiklerinde) sözlerinde duranlar ile zorda, hastalıkta ve
savaşın kızıştığı zamanlarda (direnip) sabredenler (in tutum ve
davranışlarıdır). Işte bunlar, doğru olanlardır ve takva sahibi olanlar da
bunlardır." (2/Bakara, 177)
Görüldüğü gibi Kur'an, ‘birr'in
inanç ve amel boyutlarını, en önemli ilkeleri sıralayarak açıklıyor. ‘Birr'
öncelikli olarak İslâm'ın inanç esaslarını kabul etmek, sonra da malı ihtiyaç
sahiplerine infak etmektir. Bu âyette en önemli erdemler sıralanmış olup,
birr'in sınırının daraltılmadığı açıktır. Bu bağlamda birr, bütün iman, ibadet
ve ahlâka ait iyi huyları kapsayacak genişlikte bir kavramdır.
Birr, bütün tâat sayılan, yani
Allah'a saygı ifade eden davranışlar ve insanı Allah'a yaklaştıran hayırlı
işleri içerisine alan bir kelimedir. Birr, takva sahibi mü'minlerin bir
özelliğidir. Bizzat takva değil takvalı olmanın görüntüsüdür diyebiliriz. Hatta
yukarıdaki âyette ‘işte sâdık (doğru) olanlar bunlardır' cümlesinden hareketle 'birr'i
‘doğruluk' diye anlayanlar da olmuştur. Halbuki ‘sıdk-doğruluk' birr değil; birr
sahibi olmanın bir sonucudur.
Takva sahibi kimseler hayır
üzerinde olurlar, infak ederler (muhtaçlara el atarlar), sürekli iyilikte
bulunurlar. Hem Allah'a (c.c.) itaat ederler, hem de insanlara bir fayda
sağlarlar. Dolasıyla onların tutumu birr'in ta kendisidir.
Birr, sosyal hayatın kurulması
ve işlemesi konusunda son derece önemli bir ahlâk kuralıdır. Insanlar arasındaki
ülfetin (kaynaşmanın) yollarından biridir. Kişiler başkalarına yardım ettikçe,
onlara güzel davrandıkça; aralarında kavga, anlaşmazlık ve düşmanlık yerine;
dostluk, barış ve ülfet olur.