İctihad

İctihad'ın
İşleyişi:


İctihad, bir anlamda kapalı bir
sorunun çözülmesi, hakkında hüküm bulunmayan yeni ortaya çıkmış meselelerin dinî
hükmünün bulunabilmesi çalışmasıdır. Müslümanlar hayatlarının bütün alanlarında
dinlerine uygun yaşamak, bütün sorunlarını Kur'an'a ve Sünnet'e göre çözmek
isterler. Kur'an'da ve Sünnette o sorunun çözümü yoksa, müslümanın kendisinin,
kendi bilgisi yetersiz ise, yetkin bir alimin o sorunu Kur'an'a ve Sünnet'e göre
çözmesi gerekir.
Bir şer'î hükümde ictihad
yapılabilmesi için, o hükmün yoruma açık olması gerekir. Kesin ve açık
hükümlerde ictihada zâten ihtiyaç bulunmamaktadır.
Mecelle'nin 14. maddesinde "Mevrid-i Nass'ta ictihada mesağ yoktur"
denilmiştir. Yani Nass'ın (Kur'an ve Sünnet'in) açıkça ortaya koyduğu meselede
ictihad yapmaya müsâade yoktur. İslâmî hükümlerin bazıları ‘muhkem' yani açık ve
net değildir. Onlar üzerinde yorum yapma imkânı vardır. Hatta onları yorumlamak,
onlardan yeni hükümler çıkarmak gerekir. Bu demektir ki, ictihada ihtiyaç
vardır. Aksi halde İslâm'ı yaşamak zorlaşır ve insanlar İslâm dışında çözümler
aramaya başlarlar.
İnsanlar ve toplumlar
geliştikçe, yeni yeni problemler çıkmakta, yeni yeni olaylarla
karşılaşılmaktadır. Eğer ictihada izin verilmemiş olsaydı, belki milyonlarca
konu çözümsüz kalırdı. Müctehidlerin ictihadı, hem Kur'an'ın
anlaşılmasına yardımcı olur, hem de İslâm hukukunu sistemli bir şekilde öğrenip
yaşamamıza yol açar. Ancak müctehidlerin ictihadları dinin kesin emri
değillerdir.
Âlimler,
ictihad yapacak kimselerde bazı özelliklerin olmasını şart koşmuşlardır. Yeterli
bilgisi ve yeteneği olmayan kimseler ‘ictihad' yapmaya kalkarsa, din yara alır
ve yanlış anlaşılır. Yani her önüne gelen dinî meselelerde, ‘benim görüşüme
göre, benim anladığıma göre...' deyip, istediği fetvâyı veremez, vermemelidir.
Câhil bir kişinin görüşü, kararı, ya da fetvâsı hem kendine, hem de başkalarına
zarar verir.