Fıkıh Ilminde Bâtıl

Fıkıh Ilminde Bâtıl



Fıkıh ilminde ‘bâtıl', ya da bunun masdarı
olan ‘butlan', rükûn veya şartları tamamen veya biraz eksik olan ibadetler ve
hukuk işlemlerine denir. Bilindiği gibi, İslâm'a göre bir ibadetin geçerli
(sahih), yani kabul edilebilir olması için, o ibadete ait rükünlerin ve
şartların yerine getirilmesi gerekir. Yine bir hukuk işleminin, örneğin bir
alım-satımın, bir evlilik işleminin (nikâh akdinin) İslâm şeriatına göre geçerli
olması için bazı şartlara uymak gerekir. Bu şartlara uyulmadığı zaman o ibadet
veya işlem geçersiz, yani ‘bâtıl' olur.

‘Butlan', ibadetin veya hukukî işlemin
hükümsüz olması; ‘bâtıl' ise; hükümsüz olan, geçersiz hale gelen işlemin adıdır.
Bunlar birbirinin yerine kullanıldığı gibi, bir işlemin geçersiz olmasına
‘fesat', geçersiz olan işleme veya ibadete de ‘fâsit' denilmektedir. Müfsid de
ibadeti geçersiz kılan sebeptir. Abdest almak namazın rükünlerinden biridir.
Dolaysıyla abdestsiz kılınan bir namaz bâtıl; abdestsiz namaz kılma durumu ise
butlandır. Ortada mevcut olmayan bir malın satışı bâtıl'dır, geçersizdir. Çünkü
satışla ilgili şartlardan biri yerine gelmemiştir. Zorla kıyılan bir nikâh
geçersizdir, bâtıl'dır. Çünkü nikâhın şartlarından olan ‘îcab', yani evlenme
teklifi şartı yerine getirilmiş olsa bile; ‘kabul', yani evlenme teklifini kabul
etme şartı gerçekleşmemiştir. (2)