Teklîf

Teklîf-i Mâ Lâ Yutak/Güç
Yetirilemeyecek Emir ve Yasaklar

Teklîf-i mâ lâ yutak, güç
yetirilemeyecek emir ve nehiyler demektir. Teklif; lugatte, güçlük zorluk ve
zahmet anlamlarını taşımaktadır. Bu da yorgunluk ve meşakkati beraberinde
getirmektedir. Istılahta ise; emre ve neyhe taalluk etmektedir. Buna göre
teklif, emir ve nehyin muhâtaba yönelmesidir. Bir başka açıdan da, teklif; akıl
sahibi kullarına dinî ve hukukî yükümlülükler koyan Allah'ın fiilidir.
Teklif meselesinin itikad
açısından ele alınmasının esas nedeni; bu konunun insan fiilleriyle doğrudan
doğruya ilgili olması ve adâlet-zulüm meselesiyle yakınlığı yönüyledir. Kısacası
bu konunun esas hareket noktası, insan fiilleri ve bunun uzantılarıdır.
Burada şu sorular konunun
çerçevesini belirtmektedir: Allah tarafından söz konusu edilen İlâhî teklif
karşısında insanın durumu nedir? Teklife daha çok hangi açıdan bakılmalıdır?
Teklifin, insan fiilleri açısından nitelik kazanması ve adâlet-zulüm konularıyla
ilişkisi nasıl anlaşılacak, insanın irâde ve sorumluluğu nasıl izah edilecektir?
İşte bu ve benzeri sualler insan zihnini başlangıçtan beri meşgul etmesi
bakımından İslâm Kelâmında da önemli yer işgal etmiş ve bu konuda bir hayli
değişik fikirler ortaya konulmuştur. Aynı zamanda itikadî fırkalar arasında da
hayli değişik fikir ve anlayışlara yol açmıştır. Bunları derli toplu bir şekilde
şöylece sıralamak mümkündür.