2

2. Eş'arîlere Göre:


Eş'arî ekolüne göre, güç
yetmeyen işin teklifi mümkündür. Buna delilleri de "Onlar hakkı işitmezler,
gerçeği görmezler" (11/Hûd, 20) âyeti ile "Kelâmını işitmeye de
tahammülleri yoktur" (18/Kehf, 101) âyetidir. Bu duruma göre, teklif
meselesi esas itibarıyla temel olarak insanın kudretine bağlıdır. Ancak bu
kudret Eş'arî anlayışı çerçevesinde Allah'tan gelmektedir. Diğer taraftan Eş'arî
aczi, bir şeyin kendisini ve karşıtını yapmamak olarak anlamaktadır. Acz
halinde, emrolunanla birlikte, bir şeyi almak da terk etmek de bulunmaz.
Eş'arî'nin bu görüşü şu şekilde
açıklanmaktadır: Allah'ın insana gücü yetmediği şeyi yüklemesi, teklif etmesi
câizdir. Bu, şeriat yönünden de doğrudur. Zira, Ebû Leheb'e iman emredilmiştir.
Peygamber'i tasdik ve bütün haber verdiklerine iman etmesi bildirilmiştir.
Bununla birlikte onun iman etmeyeceğini de Rabbimiz haber vermiştir. Güç
yetmeyen işin teklifinin mümkün oluşuna "Ey Rabbimiz, güç yetiremeyeceğimiz
şeyi bize yükleme" (2/Bakara, 286) âyeti de delil olarak alınabilir (Bk. Ş.
Gölcük S. Toprak, Kelâm, 223).