Gedikli Câriye

Gedikli Câriye:


Saray câriyeleri içinde bir
derece. Saray câriyeleri; Acemiler, Câriyeler, Şâkirtler, Ustalar ve Gedikliler
adıyla beş sınıftı. Gedikliden sonra gelen derece, en yüksek olup buna "Kadın"
denirdi. Gedikliler mutlak sûrette çamaşırcı, çaşnigir (sofracı) gibi belirli
bir vazife sahibi olup kendilerine Usta ünvânı verilirdi. Bunların içinden en
genç ve güzel on ikisi, padişahın şahsî hizmetlerinde bulunurlar, hünkârın
gönlünü çelmeye muvaffak olana has odalık, gözde veya ikbal denirdi. İkbal
birkaç tane olursa en gözde olanına baş ikbal adı verilir, padişahın
hanımlarından birisi vefat eder veya gözden düşüp eski saraya gönderilirse onun
yerine geçerek Kadın ünvânını alırdı. Yalnız padişahtan hâmile kalan ikballer
hemen Kadın olurlardı. Bunlar, hükümdarların zevcesi sayılır, sayıları dörtten
yediye kadar olurdu. En sevilenlerine Haseki, çocuk doğuranlarına Haseki Sultan
denirdi.
Kadın derecesine yükselen
câriye, padişahın eteğini öperek samur kürk giyer, kendisine bir daire ve çokça
câriyeler tahsis olunurdu. Padişahın ilk zevcesi, yani birinci kadın, daima
öbürlerinden üstün olurdu. Gedikli câriyeler, ucu yerde sürünen uzun elbiseler
giyerler, bellerine altın işlemeli ve bazen mücevherli kemer takarlardı.
İkballer ise kışın kürkle kaplı elbise giymek hakkına sahiptiler. Padişah vefat
edecek olursa, erkek çocuk doğurmamış, kız çocuk doğurmuş veya doğurduğu erkek
çocuk ölmüş olan kadın ve hasekileri, devlet ricâlinden biriyle
evlendirilirlerdi.[1]







[1]
Midhat Sertoğlu, Osmanlı Tarih Lügatı, Enderun Kitabevi Y. İstanbul, 1986