Eski Türkler

Eski Türkler'de
Hayvanlarla İlgili İnançlar



Eski Türkler'de hayvanlarla ilgili inançlar, on
iki hayvanlı takvimden şamanların vecd halinde yukarı âleme çıkmasına aracı
olduklarına inandıkları hayvanların konumuna kadar uzanan geniş bir yelpazede
yayılmıştır. Tarih öncesi dönemlerden beri göçebe Türk hayatının hayvancılığa
dayalı olması, bu inançların oluşmasını derinden etkilemiş ve büyük bir kısmının
İslâmiyet'i kabul ettikten sonra dahi özellikle sanatta ve folklorda yaşamasına
yol açmıştır.

Eski Türk dünyasında geliştirilen hayvanlarla
ilgili temel inançların totemizmle ilişkili olduğu kanaati yaygındır. Kabile
mensuplarının kendisinden türediğine inanılan ve onları akrabalık bağlarıyla
birbirine bağlayan totemler, tipik göçebe karakterini yansıtacak şekilde
hayvanlardan seçilmiştir. Öte yandan animizme dayalı bir dinî yapı arzeden
eski Türk inançları, hayvanla insan arasındaki farklılığı ya ortadan kaldırmış
veya en aza indirmiştir. Bu homojen kozmolojik anlayışta insanlar ve hayvanlar
kolayca birbirine dönüşebilmekte veya klasik şaman âyinlerinde olduğu gibi
hayvanlar insanların bir başka âleme geçmesinde aracılık fonksiyonunu
üstlenmektedir. Kabilenin toplumsal sembolü sayılan en gözde hayvanlar arasında
kurt, kartal ve geyik yer almaktadır. Bu hayvanların klasik totem tanımına
uyacak şekilde üstlendikleri bir başka fonksiyon da "rehber hayvan"
olmalarıdır. Buna göre totem olan bu hayvanlar, kabilenin göç edeceği herhangi
bir yere doğru onlara öncülük edip yol gösterir.