Kutb

Kutb (kutub):



Medâr, değirmenin alt taşına yerleştirilen ve
üst taşın dönmesini sağlayan demir. Tasavvufta; a) En büyük velî, b) Her zaman,
âlemde Allah'ın nazar kıldığı yer olan tek kişi (Kâşânî). c) Kutub, âlemin rûhu,
âlem de onun bedeni gibidir. Her şey kutbun çevresinde ve onun sâyesinde hareket
eder. Yani her şeyi o idare eder (Tehânevî, II/1268; İbn Arabî, Fusus, 39, 73).
Kutbu'l-aktab: Kutubların kutbu, kutbu'l-ekber: En ulu kutub. Kutbu'l-irşâd:
Rehber kutub. Tasavvufta; Her üç terim de halkı irşad etmek ve hidâyete erdirmek
işiyle görevli velî anlamına gelir. Bu velî, arştan ferşe kadar tasarrufta
bulunur.

Kutup, özellikle Bektâşîlikte, en yüksek
derecedir. Kutb kelimesi Arapçadır ve dönen bir tekerleğin dingilini dile
getirir. Tasavvuf anlayışında da, nasıl tekerlek bu kutb'un çevresinde dönerse
evrenin de kutbun çevresinde toplandığı ve ona bağlı bulunduğu kastedilir.