Besmele Bir Ayet midir

Besmele Bir Ayet
midir?

Besmele, Neml suresinde bir
ayet olmasına rağmen, gerek Fatiha suresinin, gerek diğer surelerin başındaki
"besmele"lerin, o surelerden bir ayet olup olmadığı konusunda değişik görüşler
ileri sürülmüştür. Hatırlanacağı üzere Fatiha suresi başındaki besmele, surenin
bir ayetidir. Bu, diğer surelerin başındaki besmele gibi değildir. Berae suresi
dışındaki diğer bütün sureler ise besmele ile başlar. Fatiha suresinin ilk
ayetinin besmele olduğunu kabul eden Şafiî mezhebi âlimleri ayrı bir besmeleyi
öteki surelerde de kabul etmez ve sure başlarındaki besmeleyi sureden sayarlar.
Bilindiği gibi,
bugün müslümanların ellerinde bulunan mushaflar, Hz. Osman b. Affân (r.a.)
zamanında yazılan, sonra çoğaltılarak çeşitli vilayetlere gönderilen nüshaların
kopyasıdır. Bu nüshalarda Berae suresi dışındaki bütün surelerin başına besmele
yazılmıştır. Hz. Osman'ın (r.a.) bu işi yaparken, şüphesiz, ne yaptığını çok iyi
bildiği ve yazılan mushaf nüshalarına herhangi bir sözün girmemesi için büyük
dikkat ve titizlik gösterdiği muhakkaktır. İşte bu görüşten hareketle sure
başlarına yazılan besmelenin, ilgili oldukları surelerden bir ayet olması
düşünülebilir. Nitekim İmam Şâfiî, bu görüşe kâni olarak, Fatiha suresi
başındaki besmelenin bu sureden bir ayet olduğunu söylemiş ve namazda okunmasını
farz saymıştır. Diğer sureler hakkında ise, kendisinden, bir defasında,
besmelenin surelerden bir ayet olduğu, bir defasında da olmadığı tarzında iki
değişik rivayet mevcuttur.
Hanefilere
göre, besmelenin mushafta yazılmış olması, onun Kur'an' dan olduğuna işaret eder.
Ancak namazda, Fatiha suresinin başında okurken, Fatiha gibi cehren (sesli)
okunmaması, besmelenin Kur'an'dan bir ayet olmadığını gösterir. Diğer surelerin
başında yer alan besmeleler de böyledir. O halde her sure başındaki besmele,
Kur'an'dan bir ayet olsa bile, başında bulunduğu sureden bir ayet değildir.
Sadece surelerin arasını ayırmak için, teker teker indirilmiştir.
İmam Mâlik'in
bu konudaki görüşü diğerlerinden farklıdır. O'na göre, sure başlarındaki besmele,
Kur'an'dan değildir. Bununla beraber yeni bir sureye başlarken her işte olduğu
gibi, başlama alâmeti olarak yazılmıştır. Bu sebepledir ki İmam Mâlik, farz
namazlarda, Fâtiha'dan önce besmelenin cehren okunmasına karşıdır. Aynı şekilde
o, sessiz (sırren) okunmasını da meneder.

[1]








[1] Şâmil
İslam Ansiklopedisi: 1/227.