Besmelenin Anlam Derinlikleri

Besmelenin Anlam
Derinlikleri:

İslâm ahlâkı, incitme, öldürme
ifade edecek davranışlarda ve bu davranışlara müsaade eden sözlerde besmeleyle
başlamayı yasaklamıştır. Savaşmaya müsaade eden ve putperestlere ültimatom
içeren Tevbe sûresi, besmelesiz başlayan tek suredir. Eti yenen hayvanların
kesimi ve avlanması sırasında besmeledeki Rahmân ve Rahîm sıfatlarının anılması
uygun görülmemiştir. Hayvan keserken "bismillâh" veya "bismillâhi Allahu Ekber"
denilir.
Kur'ân-ı Kerim'in konusunun;
Allah ile evren, özellikle de insanlık âlemi arasındaki münasebeti bildirmekten
ibaret olduğunu söylemek mümkündür. Besmelenin başındaki "ba" edatı ("b" harfi)
bu münasebeti ortaya koymakta ve kulun, Yaratanından yardım isteyerek hep O'na
bağlı kalışını ifade etmektedir. Hz. Ali'ye atfedilen meşhur bir söz vardır: "Kur'an'ın
tümü Fâtiha sûresinde eksiksiz özetlenmiştir. Fatiha'nın özeti de besmeledir.
Besmele de "b" harfinde özetlenmiştir. Dolayısıyla besmele'nin b'si Kur'an'ın
özetidir." İlk planda abartılı gibi gelen bu ifade doğrudur. Arapçada harf-i cer
olan "b" ilsak içindir. Türkçe tam karşılığını, "... ile ..." şeklinde
gösterebiliriz. Kendi başına bir anlamı olmayan bu harf, en az iki kişi
arasındaki bir ilişkiyi belirten bağlaçtır. "Ahmed ile Mehmed" örneğinde
olduğu gibi. Aralarında bir münasebet, bir bağ olmadan bu bağlaç kullanılmaz.
Besmele'de deki "B" aralarında alâka olan iki tarafı belirtir. Bu tarafların
biri, besmeleyle işe başlayan kul; diğeri Allah'tır. "B" Allah ile kul
arasındaki ilişki ve bağı anlatır. Kur'an'ın ana konusu ve temel vurgusu,
insanla Rabbi arasındaki kulluk-ilâhlık münasebetidir. Rubûbiyet ve ubûdiyet
alâkasıdır. "B" harfi de bu ilişki ve bağı içerdiği için Fâtiha ve Kur'an'ın
özeti olmuş olur.
Arapça cümle yapısı itibariyle
besmeleden önce "ba"nın ilgili bulunduğu mahzuf bir fiil vardır. Bu, besmele ile
başlanacak herhangi bir fiildir: "Bismillâh diye başlıyorum", "Allah'ın ismiyle
kalkıyorum, okuyorum, hayvan kesiyorum..." gibi. Böylece Allah ile kul arasında
sevgiye dayalı olan derûni münasebeti ifade eden besmele, İslâm'ın bir sembolü
ve her iyiliğin anahtarıdır. Kişi ile Allah arasındaki bu ilişki, sadece
Allah'tan yardım istenip O'ndan medet umulacağını[1]
idrâk etmektir. Kendisi âciz olan, korunmaya muhtaç kimselerin başkalarını
koruması mümkün olmadığını bilip her şeye kaadir Allah'ın kapısını çalmaktır
besmele. Besmele, bütün iyiliklerin, tüm güzelliklerin O'ndan olduğunu kabul
edip O'nun müsaade ettiği şeylerin O'nun adıyla yapılması sayesinde daha da
güzelleşeceğini anlamaktır.

[2]









[1]
Fâtiha: 1/5.





[2]
Ahmet Kalkan, İslam Akaidi: 329-330.
Ahmet Kalkan, Kur'an Kavramları.