4

4) BASAR


Cenâb-ı Hakk'ın görmesi
demektir. O her türlü vasıta, organ ve bağıntılar olmaksızın her şeyi görür.
O'nun görmesi, göz gibi bir organa, ışığa, uzaklığa ve yakınlığa bağlı değildir.
Yüce Allah'ın görme sıfatı da ezelîdir, sonradan olma değildir. Bu sıfat da
bütün mevcudâta, görmek şanından olan her şeye tealluk eder. O'nun görmesinin
dışında kalan hiç bir mahlûk yoktur. İnsanın görmesi sınırlıdır, görme
organından mahrum olanlar göremezler: Ayrıca aydınlık, karanlık, uzaklık,
yakınlık ve daha dünyadaki nice olay, görmeye veya görmemeye etki etmektedir.
Allah Teâlâ'nın görmesi hiç bir şeyden etkilenmez. Bu sıfatla ilgili Kur'ân-ı
Kerim'de yüzlerce ayet yer almaktadır. Meselâ; Bakara süresi 233. âyet meâlen
şöyle son bulmaktadır: "...Biliniz ki, Allah, şüphesiz yaptıklarınızı görür."

[1]
Allah'ın her şeyi görmesidir.
Allahü Teala küçük büyük, gizli açık, uzak yakın, her şeyi görür. Hiç bir şey
O'na gizli kalmaz. Basar; Işık, renk, şekil, miktar
ve her türlü davranışın, güzellik ve yanlışlıkların idrâk edildiği duyudur.
Kur'ân-ı Kerîm'de görmek anlamına gelen Basîr sözcüğü 36 âyette geçmektedir.
Âyetlerin çoğunda[2]
basîr sözcüğü, a-m-l' fiili ile birlikte "Allah yaptıklarınızı görür",
"Allah onların yaptıklarını görüyor" biçiminde değişik şekillerde
geçmektedir. Bazı âyetlerde[3]
basîr sözcüğü, kul anlamına gelen İbâd sözcüğü ile birlikte "Allah
kullarını görür, görmektedir" biçiminde geçmektedir. Bazı âyetlerde[4]
basîr sözcüğü, işitmek anlamına gelen semi sözcüğü ile birlikte
geçmektedir. Bazı âyetlerde[5]
basîr kelimesi, kör anlamına gelen a'mâ sözcüğüyle birlikte geçmektedir.
Hûd: 11/24. âyette basîr sözcüğü, ‘a'mâ' sözcüğüyle, sağır anlamına gelen
‘esamm' sözcüğü ile birlikte geçmektedir. Mülk: 67/19. âyette Allah'ın her şeyi'
gördüğü bildirilmekte, Fâtır: 35/31. âyet ile Şûrâ: 42/27. âyette basîr
kelimesi, haber alan veya haberdar olan anlamına gelen habîr sözcüğüyle birlikte
geçmektedir.

Allah her şeyi görür. Onun görmesi her şeyi ve her tarafı kuşatır. Hiç bir şey
onun görmesine engel olamaz. Hiç bir şey de onun görmesinden gizli kalamaz. Bazı
şeyleri görüp, bazılarını görmemesi mümkün değildir. Gizlilik, kapalılık,
aydınlık, karanlık onun için söz konusu değildir. Allah'ın görmesiyle, kulların
görmesi arasında bir kıyas yapılamaz. Zira Allah'ın görmesi yaratıklarda olduğu
gibi göz aracılığıyla değildir. Allah her türlü maddilikten uzaktır, mahluklara
benzemekten münezzehtir. Allah'ın her şeyi görme sıfatına sahip olduğuna iman
etmek gerekir. Allah Teâlâ gizli ve açık herkesin ne yaptığını ve ne yapacağını
görür, Mesafe, zaman ve karanlıklar Cenab-ı Allah'ın görmesine asla engel
değildir.

[6]
Basar, göz ve görme kuvveti
demektir. Allah, kendi şanına layık bir şekilde görme sıfatına sahiptir. Bu
sıfat da diğer varlıkların görme sıfatlarına benzemez. Onlar gibi göze ve
görmeye yarayan vasıtaya muhtaç değildir. Allah her şeyi görür. O'nun
görmesinden hiçbir şey gizli kalamaz. Bir şeyi görmesi, diğer bir şeyi görmesine
engel değildir. Basar sıfatının zıddı, görmemektir. Bu ise noksanlıktır.
Görmekte aciz olan bir zat Allah olamaz. Uçsuz bucaksız, akıllara durgunluk
veren şu muazam kainatın yaratıcısı, yarattıklarını görebilme durumundadır.
Görmeyen yaratamaz, sevk ve idare edemez. Yaratamayan ve idare edemeyen ise
Allah olamaz. O halde Allah, yaratıcıdır, görücüdür, işitici ve bilicidir.[7]

Sonsuzdan sonsuza her şeyi
görür olmak yalnızca Allah Teâlâ'nın sı­fat­larındandır. O "Basîr" dir, Hepgörür.[8]
Hiç bir şey O'nun bu sıfa­tının te­cel­lisinden gizli değildir. O'nun görme
kudreti ve görme tecel­lisi hiç bir en­gel tanımaz. Görme özelliğine sahip her
canlı, ancak belli şartlarda ve belli or­tamda görebilir. Çünkü bütün varlıklar
gibi hem canlılar, hem de onların görme özelliği Allah tarafından yaratılmıştır.
Onlar görme ka­nunlarına uyarak ancak görür ve görebilirler. Halbuki, ne zaman
ve me­kan sınırları, ne de görüş mesafesi Allah Teâlâ için asla söz konusu
ola­maz. "Allah -her zaman- her şeyi görür." şeklinde -sıradan kimseler-
ta­rafından kullanılan ifadelerdeki (her zaman) de­yimi ise bizim
bakımı­mızdandır. Bilinçli olarak söylenmediği, kasıtlı da olmadığı bilenen bu
ve benzeri sözler, Allah Teâlâ'nın yüce, sonsuz ve sınırsız sıfatları için
-kasıtlı da olsa- bir kayıt anlamını taşıyamaz. Var olan her şeyi daima görmek
ve görebilmek O'nun şanındandır.

[9]







[1]
Cihad Tunç, Şamil İslam Ansiklopedisi: 5/405.



[2]
Bakara: 2/96, 110, 233, 237; Âl-i İmrân: 3/156,
163; Mâide: 5/71; Enfâl: 8/39; Sebe': 34/11; Fussılet: 41/40; Hucurât:
49/18; Hadîd: 57/4; Mümtehine: 60/3; Teğâbun: 64/2.



[3]
Âli İmrân: 3/15, 20; Mü'min: 40/44.



[4]
İsrâ: 17/1; Hacc: 22/61, 75; Lokman: 31/28;
Mü'min: 40/20, 56; Şûrâ: 42/11; Mücâdele: 58/1.



[5]
En'âm: 6/50; Ra'd: 13/16; Fâtır: 35/19; Mü'min:
40/58.



[6]
Cemil Çiftçi, Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/202.



[7]
Cengiz Yağcı, Şamil İslam Ansiklopedisi: 1/118.




[8]
Bakara: 2/224, 2/227, 2/244, 2/256 (Daha birçok ayetler vardır



[9]
Ferit Aydın, İslam'da İnanç Sistemi, Kahraman Yayınları: 224-225.