1

1- Fitne Yavaş Gelişir



Yer yer temas ettiğimiz üzere, fitne
içtimâî bir hadisedir. Hiçbir içtimâî hâdise fevrî ve ani bir şekilde zuhur
etmez. Belli bir gelişme devresinden geçtikten, belli bir vetireyi takip
ettikten sonra ortaya çıkar. Tıpkı bir bitki gibi, onun da bir tohumu vardır. Bu
tohumun gelişip meyve vermesi için toprak, su, ısı, ışık gibi çevre şartlarına
ihtiyaç vardır. İşte itikadî, ahlakî, iktisâdî, her çeşit beşerî ve içtimâî
bozukluklarla beslenip gelişen fitne de kemaline erdiği zaman basit bir sebeple
ortaya çıkar. Onun bu zuhuru, yevmî birkısım amillere bağlanabilir. Bu amiller
fitneye sebep olmakla suçlanıp mücrim ilan edilebilir. Halbuki, aslında "bu
mücrim amil" bardağı taşıran son damla rolü oynamıştır. Fitne ile "o mücrim amil"
arasındaki münasebeti, belli bir ölçüde mukarenet veya beraberlik tabirleriyle
ifade edebiliriz. Ama sebep ve illet olarak ileri süremeyiz.
Bunu söylemek ya -günümüz siyasî
hayatında yapıldığı gibi- tecahül veya mualata (demagoji) veya gerçekten içtimâî
hadisata yön veren temel prensibi bilmemekten ileri gelir. Eğer yıllarca,
çeşitli hocaların hizmetiyle, feyziyle kendini yetiştirip mühendis olan bir
kimsenin bu payeyi elde etmesindeki bütün şeref ve minnetin, mezuniyet töreninde
kendisine mühendislik diplomasını veren en son şahsa ait kabul edilmesi makul
bir davranış mıdır diye sorsak, herkesin "hayır" diyeceği şüphesizdir. İşte, o
mücrim amilin içtimâî kargaşadaki rolü, bu kimseye diplomayı veren son merciin
rolü gibidir.

4767 numarada kaydettiğimiz hadis bu
söylediğimizi te'yid eder. Mevzubahs olan rivayete göre, Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm), fitnenin gelişmesini şöyle açıklar: "Fitne insanların kalbine (birden
atılmaz). Hasır misali çöp çöp konur, örülür. Hangi kalbe bundan içirilse (yani
ferdin istek ve iradesi ile tam bir şekilde girerse, bulaşırsa,) onda siyah bir
nokta hasıl olur. Hangi kalp de bunu reddederse onda beyaz bir leke hasıl olur.

"Hz. Peygamber (aleyhissalâtu vesselâm),
fitnenin amillerinden olan "emanetin kalkışı" ile alâkalı bir açıklamasında,
kalpteki bu tedricî değişmeyi daha vazıh bir üslubla tekrar ele alır ve bazı
temsillerle zihinlere yerleştirmeye çalışır. Huzeyfe'nin naklettiği bu rivayet
Buharî ve Müslim'in ittifak ettiği hadislerdendir. Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm) buyurur ki: "Emanet (din duygusu, adalet, emniyet) insanların
kalplerinin derinliklerine iner (fıtrî olarak onlarda vardır). Sonra Kur'an ve
sünnetten aldıkları bilgilerle bunu beslerler, kuvvetlendirirler. Emanetin
kaldırılmasına gelince, (bu da yavaş yavaş olur, şöyle ki:) Kişi uyur (fesada
bulaşma nispetinde emanet(ten bir miktarı) kalbinden alınır. Öyle ki, emanetin
yeri, rengi uçmuş bir yanık izi gibi küçük bir lekeye döner.
Kişi bir kere daha uyur, (cemaatten geri
kalan da) alınır. Bu sefer geride, senin ayağının üzerinden yuvarlanan kor
taneciğinin hasıl ettiği kabarcık gibi bir iz kalır. Bu kabarcık nasıl ki boştur,
sana te'sir etmeden söner gider, (aynen öyle de emanetten kalan iz de yaşayışa
hiç bir tesir icra etmez). Böylece insanlar alışveriş (ve günlük yaşayışlarına)
gitmek üzere müşkil bir günün) sabahına erişirler. Hemen hemen hiç kimse
emaneti eda etmez (dinin istediği şekilde yaşamaz). Zamanla iyiler o kadar
azalır ki) parmakla gösterilmeye başlanır ve "Falanca yerde emin bir adam varmış"
denir. Bir kimse lehinde "Ne akıllı, ne nezaketli, ne civanmert kişi" diye medh
ü sena edilir de o adamın kalbinde hardal tanesi kadar iman bulunmaz."

Aynî, bu hadisi izah ederken hadiste,
emanetin önce bir zümreden (kavm), sonra bir başka zümreden, azar azar, kısım
kısım, bir zamandan öbür zamana -dindeki fesat derecesine göre- alınacağının
ifade edildiğini dile getirir ve açıklamasını şu şekilde noktalar:

"Emanetin azar azar gitmesiyle kalp ondan
tamamen boşalır. Emanetten bir parça gidince, nurunu da alır götürür, onun
yerini yanık izi gibi zulmetten (karanlıktan) bir benek alır. Bundan bir parça
daha gidince, oradaki karanlık (büyüyerek) yanık kabarcığı gibi olur. Bu
hemencecik kaybolmayan, kısmen sabitleşen bir izdir. Hadiste, kalpte yerleşen
nurun bilahere birbiri ardınca kısım kısım çıkarak kaybolup gitmesi, ayak
üzerine yuvarlanan kor parçasına benzetilir. Kor gider, fakat yerinde yanık
kabarcığı bırakır."[1]







[1]
İbrahim Canan, Kutub-i Sitte Tercüme ve Şerhi, Akçağ Yayınları: 13/448-450.