Fecir

4



4- Selem:

 
Para peşin, mal
veresiye yapılan ticârete selem denir. Bu tür satışlara halk arasında 'alevra
satış' da denir. Bilhassa çiftçi ve sanayicilerin başvurduğu bir satış şekli
olan selemin câiz olması için bâzı şartların bulunması gerekir. Paraya
muhtaç olan kimse, malını elde etmeden önce satmak ister. İslâm dini, satıcının
darlığından istifade ederek alıcının, malı ucuza kapatmasını önlemek, üreticinin
malını değerlendirmesine fırsat vermek için bazı şartlarla bu tip satışları câiz
görmüştür. Peygamberimiz, Medine'ye geldiğinde, Medinelilerin mahsûllerini
bir-iki sene önceden yahûdilere sattıklarını görür. Bunun üzerine şöyle der:
"Kim hurmasını önceden satacaksa; belirli ölçüde, belirli tartıda ve belirli bir
vakte kadar olmak şartıyla satsın." (Müslim, Müsâkât 25)
Selem, var olmayan (ma'dûm) bir
malın satışı olduğundan, câiz olmaması gerekirken, ihtiyaç ve zarûret sebebiyle
câiz görülmüştür. Bunda her iki tarafın da kârı vardır; müşteri biraz daha ucuza
mal alır, satıcı da peşin para ile ihtiyacını giderir. Meselâ bir sanayici nakit
sıkıntısına düşerse, belirli bir süre sonra teslim edilmek şartıyla, üreteceği
-vasıfları belli olan- malları satar; alacağı para ile üretimini yapar. Böylece
sanayicinin tezgâhı çalışır, üretim devam eder, alıcı da normal zamana nisbetle
biraz daha ucuz mal almış olur.
Bu imkân
üreticiyi, tefecilerin eline düşmekten de korur. Çünkü üretimin devamı için
paraya kaçınılmaz bir ihtiyaç vardır. Fiyatlarda aşırı bir düşüklük
olursa böyle alış-verişler câiz değildir.
Selemin sahîh olması için şu
şartların bulunması gerekir:
a- Malın vasıflarının
belli olması; cinsi, nev'i, niteliğinin önceden belirlenmesi,
b- Miktarının belirlenmiş
olması; kaç kilo, kaç metre, kaç ölçek vs. olacağının bilinmesi,
c- Vâdenin belirlenmesi; selem
yoluyla satılan malın ne zaman teslim edileceği belirtilmelidir. Belirtilen
vakitte malın teslim imkânı olmayacaksa veya olmazsa selem bâtıl olur. Meselâ;
Nisan ayında buğday teslimi imkânsızdır. Nisan ayında buğday teslim etmek üzere
bir çiftçinin önceden selem tarzında satış yapması câiz değildir.
d- Mal karşılığında alınan
paranın miktarını belirlemek ve parayı peşinen almak. Ayrıca fiyatta aşırı
derecede ucuzluk olmamalıdır.