a

a- Ebeveyne İhsân:


Kur'an'da, tek olan Allah'a
ibadet edip O'na hiç bir şeyi şirk koşmama emrinden sonra, ana babaya itaat etme
ve onlara ihsanda bulunma emrinin geldiği görülmektedir. Şöyle ki: "Rabbin
sadece kendisine kulluk etmenizi, ana babanıza ihsanda bulunmanızı (onlara iyi
davranmanızı) kesin bir şekilde emretti.." (17/İsrâ, 23) Bu âyetten, ana
babaya iyilik ve ihsanda bulunmanın farz olduğu anlaşılmaktadır. Bunu
destekleyen başka bir âyet-i kerimede şöyle buyuruluyor: "De ki, gelin
Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O'na hiçbir şeyi
şirk/ortak koşmayın. Ana babaya ihsân/iyilik edin..." (6/En'âm, 151) Burada
Allah, ana babaya itaati terketmenin kötülüğünü beyan için haram kılınanlar
arasında zikretti. O halde ana babaya ihsan/iyilik farz; terki haramdır.
Ana babaya ihsân, güzel sözle,
davranışla ve ihtiyaçları anında onlara gereğince infak etmek suretiyle olur.
Allah, ebeveyni insanın yokluk âleminden varlık âlemine çıkmasına bir sebep
kıldığı için, onlara ihsân etmek gerekir. Allah'ın, ebeveyne ihsânı kendi
tevhidi ve ibadeti yanında zikretmesi, ebeveynin çocuklar üzerindeki hakkının
büyüklüğüne işarettir. "Allah'a ibâdet edin ve O'na hiçbir şeyi şirk/ortak
koşmayın. Ana babaya, akrabaya, yetimlere, yoksullara... ihsânda bulunun; Allah
kendini beğenen ve daima böbürlenip duran kimseyi sevmez." (4/Nisâ, 36)
Buradaki ebeveyne ihsân, evlatların onların hizmetlerini yapması, onlara nâzik
konuşması ve onların meşrû isteklerini gerçekleştirmesi için çalışmasıdır.
Peygamberimiz (s.a.s.) bu konuda şöyle buyurur: "Burnu yerde sürtülsün; burnu
yerde sürtülsün; burnu yerde sürtülsün." "Kimin yâ Rasûlallah?" denildi. Hz.
Peygamber: "Yaşlandıklarında ana babasına, onlardan birine, yahut her ikisine
de yetişen, fakat onlara iyilik etmediği için cennete giremeyen kimsenin..."
(Müslim, Birr 10)
Ana baba, çocuğunu Allah'a
isyana teşvik etmedikçe, evlâtların onların meşrû her emrine uyması gerekir. Ana
baba için mağfiret talebinde bulunmak, iyiliklerine duâ etmek, bizzat Kur'ân'ın
emridir. "Ey Rabbimiz! Hesaba çekileceği gün beni, ana babamı ve (bütün)
mü'minleri bağışla!" (14/İbrahim, 41) Ebeveyne yapılan her iyilik ve ihsân,
aslında insanın kendi kendisine yaptığı ihsândır. Âhiretteki mükâfatının
sınırsızlığı yanında, dünyevî ecri/karşılığı peşindir. Sosyal bir olgu olarak
ebeveynimize yaptıklarımızın mislini veya fazlasını çocuklarımızdan göreceğimiz
kaçınılmazdır. Ana baba, -Allah korusun- müşrik de olsalar, onlara ikramda
bulunmak dinin emridir. Peygamberimiz, müşrik anneye sıla-i rahimde bulunup ona
iltifatlarda bulunmayı emretmiştir (Müslim, Zekât 50; Ebû Dâvud, Zekât 34).