Cizye Yükümlüsünde Bulunması Gereken Şartlar

Cizye Yükümlüsünde Bulunması Gereken Şartlar:



Zimmî'nin cizye yükümlüsü olabilmesi için
aşağıdaki şartların bulunması gerekir:

1- Ehliyet: Cizye yükümlüsünün akıllı ve ergin
olması gerekir. Çocuklar ve akıl hastaları cizye vergisi ile yükümlü
tutulamazlar. Çünkü bunlar savaş ehlinden değildirler.

2- Erkek olmak: Kadınlara da cizye yoktur. Çünkü
kadınlar da savaş ehli değildir. Allah Teâlâ cizyeyi savaşa katılabilen
kimselere gerekli kılmıştır, çünkü âyette; ...Allah'a ve âhiret gününe
inanmayanlarla savaşınız" (et-Tevbe, 9/29) buyurulur. Bu âyetteki "Mukâtele
ediniz" emri her iki tarafın da savaşçı olmasın gerektirir.

3- Sağlık ve mâlî güç: Bir yıl veya yılın
yarıdan fazlasında hasta olan kimseye cizye gerekmez. Çünkü çoğun hükmü bütünün
hükmü gibidir. Yine çalışamayan yoksula ve insanların arasına karışmayan
rahiplere de cizye gerekmez.

4- Müzmin hastalık, körlük ve yaşlılık gibi
iptilâlardan uzak olmak,

5- Hür olmak: Köleden cizye alınmaz. Çünkü o,
bir mala mâlik değildir.

Sonuç olarak İslâm fakihleri cizye yükümlülüğü
için akıllı, ergin, hür ve erkek olma şartlarında görüş birliği içindedir. Buna
göre, kadınların, çocuğun, akıl hastasının, bunağın, müzmin bir hastalığa
yakalananların, kölelerin, felçlilerin ve ileri yaşta olanların cizye
yükümlülüğü bulunmaz. Çünkü bunlar savaşçı sayılmazlar. Yine çalışmayan
yoksullar ve insanların arasına karışmayan kitap ehli din bilginleri de cizye
yükümlüsü değildir.

Şâfiîler ve tercih edilen görüşlerinde
Hanbelîler ise yukarıda üç ve dördüncü maddelerde zikredilen özürlülere karşı
çıkarak bunların cizyeyi düşüremeyeceğini söylerler (el-Kâsânî, el-Bedâyi', VII,
111 vd.; Zeylaî, Tebyînü'l-Hakâik, el-Emiriyye tab'ı, IV, 278; İbnü'l-Hümâm,
Fethu'l-Kadîr, IV, 372; el-Meydânî, el-Lübab, IV, 145).