Fecir

Borcu Dövize  Çevirme



 

Borcu Dövize  Çevirme

 

"Altı ay sonra alacağım bir milyar  TL. yi şu
anda dövize, meselâ dolara çevirebilir miyiz?" Bu sorunun cevabını
anlayabilmemiz için şu bilgileri tazelememiz gerekir:

1.
Paranın para ile veresiye satışı câiz değildir.

2.
Sırf Allah için bir yardım olsun, bir iş görülsün diye başkasına verilen para
(ve misli olan diğer eşya) karzdır ve karzda, Hanefîlere göre, bağlayıcı bir
zaman tâyini câiz değildir. Zaten karzı faizden ayıran özellik de budur. Yoksa
bir milyar lira borç versek ve buna, altı ay sonra diye bir ödeme süresi
belirlesek bu, verdiğimiz para ile alacağımız paranın veresiye satışı olmuş olur
ki, bu fâizdir. Ancak bağlayıcı olmamak üzere bir süre belirlemede de mahzur
yoktur.

3.
Veresiye satışlarda zimmete geçen borca ise deyn denir ve bundaki süre
bağlayıcıdır. Türkçede karz'a da, deyn'e de borç tabir edilir. Oysa aralarında
zikrettiğimiz gibi bir fark vardır.

4.
Bir borcun, verecekliden başkasına satılması, ya da bu borç karşılığında
verecekliden başkasından bir mal (ya da hizmet) satın alınması caiz değildir (bkz.
Bilmen, VI/96).

5.
Alacaklının, bir kısım alacağını, bağışlamayı kabul etmesi farklı meblağların
satışı değil, hakkının bir kısmından vazgeçmesi demek olduğundan bu caizdir,
faiz değildir. Buna göre meselâ, bin lira (karz) alacağı olan, şu anda altı yüz
lira ver kalanını istemiyorum diyebilir. Günü gelmiş bin lira (deyn) alacağı
olan da aynı şeyi yapabilir, ayrıca misli ile ileri ve belli bir tarihe
erteleyebilir. Çünkü bu satış değil, hakkından vazgeçmedir.

6.
Günü gelmiş bir milyar lira (deyn) alacağını daha sonra ödemek üzere, meselâ
euroya çeviremez. Çünkü bu farklı paraların veresiye satışıdır ve faiz olur.
(Buna göre, Allahu a'lem, bin liralık karz alacağını, hemen kabzetmese bile,
başka bir paraya çevirebilmelidir; çünkü karzda süre olmadığından bu, farklı
paraların veresiye satışı olmuş olmaz.) İleri bir zamandaki bin lira (deyn)
alacağını, şu anda meselâ altı yüz liraya ya da o miktar euroya değiştiremez.
Çünkü bu paranın para ile mübadelesindeki zaman farkı, ya da farklı paraların
veresiye satışı olur ki, ikisi de faizdir. Beşinci madde ile bunu birbirine
karıştırmamak gerekir. Orada sözkonusu olan alacak karz'dır. Burada ise deyn'den
sözedilmektedir.

Bütün bunlara göre altı ay sonra alacağınız bir
milyar TL. karzın dışındaki bir borç ise onu şu anda dövize çevirip borcu döviz
olarak sürdüremezsiniz. Çünkü bu farklı paraların veresiye satışı demektir ki,
bu faizdir. Ancak günü geldiğinde onu, üzerinde anlaşacağınız herhangi bir
dövizle tahsil edebilirsiniz. Ama işin başında, alırken meselâ euro olarak
alırım diyemezsiniz. Yok eğer bu alacağınız deyn değil de karz ise ve bağlayıcı
olmasa dahi, bir süre söylenmemişse, onu (Allahu a'lem) şu anda herhangi bir
dövize çevirmeniz ve vereceklinin artık o döviz üzerinden borçlu olması, caiz
olmalıdır (Konu için zikredilen kaynaktan başka ayrıca bk. Mavsilî, E1-Ihtiyâr,
NI/8-9, İst.).