Câhiliyyenin Kapsamı

Câhiliyyenin Kapsamı:



Birçok tefsir ve tercümede ‘bilgisiz olma,
ilimden uzak olma' diye anlaşılan ‘câhilliye': Îslâm'a inanmayan kişi ve
toplumların tutum, davranış, yaşantı, anlayış ve sistemlerini nitelemek üzere
kullanılan bir kavramdır.

İslâm kültüründe ‘câhiliyye', kendinden önceki
dönemin inanç, tutum ve davranışlarını niteleyen ayırdedici önemli bir
kavramdır. İslâm'dan önceki dönemin adı ‘câhiliyye dönemi' dir. Bu niteleme,
olmuş-bitmiş bir dönemin adı olmaktan ziyade; Îslâm dışı inanış ve davranışların
genel adıdır. İnsanların düşünüş ve davranışlarına inançları ya da dünya
hayatını algılayışları yön verir. Kişi hangi dünya görüşüne inanıyorsa tutum
ve davranışları ona uygun olur. Onun kabul ettiği değer yargıları, ahlâk
ilkeleri inancından kaynaklanır.

İşte birtakım değer yargılarını, inanç
esaslarını, düşünme ve davranış biçimlerini, ahlâk kurallarını bünyesinde
toplayıp onlara yön veren iki sistem vardır. Bunlardan biri Allah'ın dini İslâm,
diğeri de hangi ad altında olursa olsun ‘câhiliyye' sistemleri, ya da
‘câhiliyye' dinleridir. Şirk bu sistemin daha çok inanç yönüne ad olurken,
câhiliyye ise bu gibi sistemlerin tutum, davranış ve değer yargılarına ad
olmaktadır.

İslâm'dan önce câhiliyye insanları hem gerçek
bilgi ve bu bilginin kurduğu sağlıklı toplum ve uygarlıktan yoksundular, hem de
kendilerine doğru yolu gösterecek kitap ve peygamberden mahrum olduklari için
güzel davranışlardan uzaktılar. İnsana olgun hareket etme imkânı veren bilgiden
ve anlayıştan mahrum olduklari için kaba ve serttiler. Erken kızarlardı, akıllı
hareket etmeyi bilmezlerdi, taassuba ve haksızlığa düşerlerdi.

Bu durum bir anlamda barbarlıktı. İslâm'dan uzak
olan kişi ve toplumlar genellikle ‘hevâ'larına uyarlar. Onlar canlarının, yani
keyiflerinin istediğini yapmaktan başka bir şey bilmezler. DolaysIyla,
hak-hukuk, erdem ve iyilik, başkasına saygılı davranma ve olgunluk gösterme
onların yapacağı iş değildir. Üstelik bu gibiler, hevâlarına uyduklari için
yanlış inançlara düşerler, uydurma ilâhlar bulurlar ve Allah'tan başkasına
ibâdet etmekten çekinmezler… Bütün bunlar ‘câhilliyye'nin görüntüsüdür.