Yeni Sayfa 1
﴿
اَلْمُقَدِّمُ - اَلْمُؤَخِّرُ ﴾
MUKADDİM
- MUAHHİR
Her iki isim Kur'an'da bu şekilde geçmemektedir. Hatta Mukaddim ismi, fiil
olarak bile Kur'an'da geçmez. Ancak Muahhir ismi Kur'an'da fiil olarak şöyle
geçer: "Onları gözlerin dehşetle belireceği bir güne ertelemektedir."[1]
Bu iki isim yalnızca hadislerde geçmektedir. İbn Abbas anlatıyor. Hz. Peygamber
Teheccüt (gece) namazı için geceleyin kalktığında şöyle dua ederdi: "⦠Öne alan
(geçiren) ve erteleyen (arkaya bırakan) sensinâ¦"[2]
Bütün İslâm âlimleri Allah'ın bu isimleri olduğunu kabul etmiş ve üzerinde
görüş birliğine varmışlardır. Birini zikretmeden yalnız ötekiyle dua etmek caiz
değildir. Her iki ismin anlamları açıktır. İkisi de Allah'ın fiilî
sıfatlarındandır. Dilediğini yükseltip dilediğini alçaltan, dilediğini aziz
kılıp dilediğini zelil eden, dilediğini kendisine yakılaştırıp dilediğini
uzaklaştıran O olduğu gibi, öne alan ve arkada bırakan da O'dur. Öne alınan
kimse yüksek mertebeler çıkar. Geri bırakılan ise en aşağı mertebelere iner.
el-Halîmî der ki: "Mukaddim, yüksek mertebelere çıkartan; Muahhir, yüksek
mertebelerden indirendir. Allah, nebileri ve dostlarını kendisine
yakınlaştırarak ve onlara hidayet vererek yükselten, düşmanlarını da
kendisinden uzaklaştırarak alçak mertebelere indiren ve kendisiyle onlar
arasına perde koyandır. Allah, henüz varlıkları yaratmadan önce bütün ölçüleri
koymuş ve her şeyi takdir etmiştir. Sevdiği kullarını diğer insanlardan üstün
tutmuş ve insanları birbirinden üstün kılmıştır. Bu O'nun dilemesidir. "O,
yaptıklarından sorulmaz, oysa onlar sorguya çekilirler."[3]
İbn Kayyim'in bu isimler hakkındaki görüşü şöyledir: "Mukaddim ve Muahhir
sıfatları, Allah'ın hem fiilî hem de zatî sıfatlarındandır. Zira her ikisi de şu
üç sıfata (Kudret, İrade ve Hikmet) dayanmaktadır. Bu üç sıfat, Allah'ın kendi
zatı ile kâimdir. Allah bu sıfatlara sahip olduğu gibi, bunların gerektirdiği
diğer bütün sıfatlara da sahiptir. Dolaysıyla öne almak-arkaya bırakmak, yarar
sağlamak-zarar vermek, vermek-mahrum bırakmak, yükseltmek-alçaltmak gibi
kâinatta meydana gelen her şey O'ndan kaynaklanmaktadır. Bu konuda duyu
organları ve akılla kavranan şeyler arasında fark olmadığı gibi din ve dünya ile
ilgili olan şeyler arasında da bir fark yoktur. Bu isimlerin fiilî sıfatlardan
olmasının anlamı işte budur. Kelamcıların iddia ettiği gibi değil."[4]
Mukaddim ve Muahhir isimleri hakkında el-Hattâbî der ki: "Eşyayı yerli yerine
koyandır. O, dilediğini öne koyar dilediğini de arkaya koyar. O, daha varlıkları
yaratmadan her şeyi takdir etmiştir. Sevdiği dostlarını diğer insanlardan üstün
tutmuş ve kendisine yakınlaştırmıştır. İnsanları birbirinden üstün kılan yine
O'dur. Allah, dilediği kimseleri başarılı kılıp öne çıkarmış, dilediklerini de
geri bırakmıştır. Her şey O'nun ilmi, iradesi ve hikmeti doğrultusunda
gerçekleşmektedir. Geri bıraktığını öne çıkarmaz, öne çıkardığını da geriye
bırakmaz. Bu iki ismi birlikte zikretmek, ayrı zikretmekten daha güzeldir.[5]
Allah, bazı insanlara ilim, ibadet ve başarı vermekle üstün kılmış ve onları öne
geçirmiştir. Bazılarını da bu dereceler ulaşmaktan mahrum bırakarak geri
bırakmıştır. Hz. Muhammed'i en üstün mertebeye çıkarmış ve şöyle buyurmuştur: "Senin
zikrini (şanını) yücelttik."[6]
Buna karşılık Ebû Leheb'i en aşağı mertebeye indirmiştir. Bu iki mertebe, pek
açıktır. Aralarında birbirinden farklı çeşitli mertebeler vardır.[7]
[1]
İbrahim,
42.
[2]
Buhârî,
1120;
Müslim,
769.
[3]
Enbiya,
23.
[4]
es-Sa'dî, "Tavdihu'l-kâfiyetu'ş-şâfiye", s.
131-132.
[5]
Beyhakî, a.g.e., s.
86.
[6]
İnşirah,
4.
[7]
Râzî, a.g.e., s.
308.
Esmau'l-Husna
- Esmau'l-Husna
- İçindekiler
- Önsöz
- Kitap Hakkında
- ALLAH
- "Allah" Adının Bütün İsim ve Sıfatları Kapsaması
- "Allah" Kelimesinin Kökeni
- "Allah" Adı Türememiştir; Türediğini İddia Etmenin Amacı Nedir?
- "Allahümme" Kelimesinin Anlamı
- Basralı Dilbilimcilerin Cevabı
- EKREM-KERİM
- Ekrem'in Anlamı
- Kerîm'in Anlamı
- Ekrem Kerîm Arasındaki Fark
- Yüce Allah'ın Kerem Sahibi Oluşunun Göstergeleri
- EVVEL-AHİR-ZAHİR-BATIN
- Evvel ve'l-Âhir'in Anlamı
- Fahrüddin Râzî'nin Görüşü
- İbn Kayyim'in görüşü
- Bu İsimleri Bilmenin Sağladığı Yararlar
- BARİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- BASİT-KABIZ
- Bu İki İsmi Bilmenin Faydaları
- BAİS
- Bâ'is İsmini Bilmenin Faydası
- BAKİ
- Bâkî İsminin Anlamları
- BEDİ'
- BER
- Ber İsminin Çeşitli Anlamları
- Allah'ın İnsanlara Verdiği Özel Nimet Türleri
- Ber İsmini Bilmenin Faydaları
- BASİR
- Basar (Gözle Görmek) İle Basîret (Kalple Görmek) Arasındaki Fark
- Basîretin Dereceleri
- 1- İsim ve sıfatlarda basîret
- 2- Emir ve yasaklarda basîret
- 3- Sevap ve cezada basîret
- Allah'ın Basîr Adını Bilmenin Faydaları
- TEVVAB
- Tevvâb İsmini Bilmenin Faydaları
- Tevbeye Teşvik
- CAMİ'
- Bu İsmin Varlık Âlemindeki Delilleri
- Câmi' Adını Bilmenin Faydaları
- CEBBAR
- Kulun Ceberutlukla Nitelendirilmemesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- CEMİL
- Yüce Allah'ı En Güzel Bilmek
- Allah Güzeldir, Güzelliği Sever
- HAFIZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HASİB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HAFİZ
- Hafîz İsminin Varlıklardaki Bazı Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAK
- Allah'ın Kudretinin Görüntüleri Ve Hak İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKEM
- Bu İsmin Birçok Yüce Anlama Gelmesi
- Hükmün Türleri
- 1- Dinî hükümler
- 2- Varlık âlemiyle ilgili hükümler
- 3- Kaderî-kevnî hükümler
- Hakem İsmini Bilmenin Faydaları
- HAKİM
- Kitap ve Sünnette Hikmet ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- İnsanların Başına Gelen Belalar ve Bunlardaki Hikmetler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- HALİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAMİD
- Allah'ın Kendi Zatını Övmesi ve Kulların O'na Hamd Etmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAYY-KAYYUM
- Kulun, Allah'ın Kayyûm Oluşunu Bilmesinin Etkileri
- HAYİ-SİTTİR
- İbn Kayyim'in Allah'ın Hayâ Sıfatını Kabul Etmeyenlere Cevabı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HAFID-RAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- HALİK-HALLAK
- Allah'ın Tek Yaratıcı ve Tek İlah Olduğunun İspatı
- HABİR-ALİM
- Alîm, Habîr ve Hakîm İsimlerinin Varlıklardaki Görünümleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- ZÜ'L-CELALİ VE'L-İKRAM-CELİL
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ZU'T-TAVL
- ZÜ'L-İNTİKAM-MUNTAKİM
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAZİK-REZZAK
- Allah'ın Kullara Verdiği Rızık
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAŞİD-REŞİD-MÜRŞİD
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAB
- Allah'ın Rab Oluşunun Çeşitli Görünümleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAHMAN-RAHİM
- Rahmân ve Rahîm'i Bir Arada Zikretmenin Faydaları
- Gerçek Rahmet ve Anlamı
- Dalalet ve Gazap
- "Allah'ın Rahmetinin Eserlerine Bak" Âyetinin Anlamı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- REFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- REFİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- RAKİB
- Kulun Allah'ın Gözetiminde Olduğunu Bilmesi (Murakabe)
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- RAUF
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SÜBBUH
- SERİU'L-HİSAB SERİU'L-İKAB
- SELAM
- Selâm Sözcüğünün Gerçek Anlamı
- Allah'ın Selâm Olarak Nitelenmesi
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEMİ'
- Allah'ın Semî' İsmine İnanmanın Gereği
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SEYYİD
- ŞAFİİ
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ŞEDİDÜ'L-BATŞ-ELİMU'L-AHZ
- ŞEDİDU'L-İKAB
- ŞEKÜR-ŞAKİR
- Bu ismi bilmenin faydaları
- ŞEHİD
- "Şâhid Olarak Allah Yeter." Âyetinin Anlamı
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- SADIK
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SABUR
- Sabır ile Hilm (Yumuşaklık) Arasındaki Fark
- Allah'ın Kullarına Sabrettiğini Gösteren Bazı Görüntüler
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- SAMED
- İbn Kayyim'in Allah'ın "Samed" İsmi Hakkındaki Anlamlı Sözleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- DAR-NAFİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ADL
- Hüküm ve Kaza (Yargı) Arasındaki Fark
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİZ
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- AZİM
- Allah'ın Büyüklüğünün Anlamı
- AFÜV
- Allah'ın Affının Çeşitli Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- ALLAM-ALİM
- Allah'ın Bilgisi İle Kulların Bilgisi Arasındaki Farklar
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- ALİ-A'LA-MÜTEAL
- Allah'ın Üstünlük Sıfatı ve Bu Sıfatı Kabul Etmeyenlere Cevap
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GAFİR-GAFFAR-GAFUR
- Kulun Günahtan Türeyen Üç İsmi Vardır
- Kur'an'da Mağfiret İle İlgili Bazı Âyetler
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- GANİ-MUĞNİ
- Fakirlik ve Zenginlikte İnsanın Durumu
- Allah Katında Mükemmel Olan Varlık
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- FATIR
- FALİKU'L-İSBAH-FALİKU'L-HARBİ VE'N-NEVA
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- FETTAH
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAADİR-KADİİR-MUKTEDİR
- Allah'ın Kudretinin Bazı Görüntüleri
- Bu İsimleri Bilmenin Faydası
- KAHİR-KAHHAR-GALİB
- Allah'ın Varlıklar Üzerindeki Üstünlüğü
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KUDDUS
- Kuddûs Hakkında İbn Kayyim'in Açıklamaları
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KARİB-MUCİB
- Allah'ın Kullarına Yakınlığı
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KAVİ-METİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- KEBİR-MÜTEKEBBİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- KAŞİF-KAFİ-KEFİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- LATİF
- Allah'ın Lütfünün Bazı Görüntüleri
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜBDİ'-MUİD-MUHSİ-MUHİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MECİD
- Hamîd İle Mecîd Arasındaki Fark
- Hamîd ve Mecîd'in Etkileri
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- MUHSİN
- MUSAVVİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUHYİ-MÜMİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MELİK-MELİİK
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MUİZ-MUZİLL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MU'Tİ-MANİ'
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MUKADDİM-MUAHHİR
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MÜDEBBİR-MUKİT
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MENNAN
- Allah'ın Lütuflarından Bazı Örnekler
- Övülen ve Yerilen Minnet
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- MÜ'MİN-MÜHEYMİN
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- MEVLA-VELİ
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- NASİİR
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VAHİD-EHAD-VİTR
- el-Vâhidu'l-Ehad'in Çeşitli Anlamları
- Kulun, Allah'ın Birliğine Şahitlik Yapması
- Kulun Tek Bir İlâha İbadet Etme İhtiyacı
- HADİ-MUDİL
- Bu İsimleri Bilmenin Faydaları
- VARİS
- VASİ'
- VAKİ'
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEDUD
- Allah'ın Kulunu Sevmesi
- Kulun Rabb'ini Sevmesi
- Bu İsmin Bazı İnce Anlamları
- Bu İsmi Bilmenin Faydası
- VEKİL
- Kur'an ve Sünnette Tevekkül
- Tevekkülün Konumu
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları
- VEHHAB
- Bu İsmi Bilmenin Faydaları